Nếu đàm phán không đạt kết quả, quốc gia ven biển
có thể đưa vấn đề tranh chấp ra cơ quan tài phán quốc tế theo quy định
của UNCLOS.
 |
|
Nhà giàn DK1/11 trên thềm lục địa ở phía nam Biển Đông của Việt Nam. Ảnh: Phạm Ngọc.
|
Tại họp báo thường kỳ hôm qua, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu
Hằng khẳng định Việt Nam "luôn kiên quyết, kiên trì bảo vệ chủ quyền,
quyền chủ quyền và quyền tài phán được quy định bởi luật quốc tế, trong
đó có Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS), bằng các biện
pháp hoà bình, phù hợp với luật pháp quốc tế".
Tiến sĩ Lê Thị Tuyết Mai, Ủy viên Ban chấp hành Hội luật quốc tế Việt
Nam, Vụ trưởng Vụ Luật pháp và điều ước quốc tế, Bộ Ngoại giao, khẳng
định UNCLOS là khuôn khổ pháp lý toàn diện về biển và đại dương, có giá trị cao hơn so với các công ước và hiệp định, thỏa thuận quốc tế cũng như các nguồn khác của luật quốc tế.
UNCLOS quy định rất rõ quy chế pháp lý của các vùng biển, quyền và nghĩa vụ của các quốc gia, là cơ sở để xác lập phạm vi các vùng biển thuộc chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán quốc gia ven biển.
Theo đó, mọi hoạt động liên quan đến thăm dò, khai thác tài nguyên thiên
nhiên tại vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của quốc gia ven biển
phải được phép của quốc gia đó, mọi hoạt động không được cấp phép đều là
bất hợp pháp, vi phạm một cách rõ ràng các quy định của Công ước.
Khi phát sinh tranh chấp, các quốc gia thành viên UNCLOS có nghĩa vụ
nhanh chóng trao đổi quan điểm về giải quyết tranh chấp thông qua đàm
phán hoặc các biện pháp hòa bình khác. Nếu việc trao đổi, đàm phán trong
một thời gian hợp lý không đạt được giải pháp, các bên có thể thỏa
thuận đưa tranh chấp ra giải quyết tại cơ quan tài phán quốc tế để có phán quyết ràng buộc.
Tiến sĩ Mai cho biết các cơ quan tài phán quốc tế giúp các bên giải
quyết tranh chấp là Tòa án Công lý quốc tế (ICJ), Tòa án Luật Biển quốc
tế (ITLOS - được thành lập theo Phụ lục VI của UNCLOS) hoặc Tòa Trọng
tài (theo Phụ lục VII UNCLOS), Tòa trọng tài đặc biệt (theo Phụ lục VIII
UNCLOS).
Nếu tranh chấp không được giải quyết thông qua trao đổi, đàm phán trong thời gian hợp lý thì có thể đưa ra cơ chế bắt buộc là
Tòa trọng tài theo Phụ lục VII UNCLOS (với những điều kiện nhất định),
hoặc đưa ra Uỷ ban hòa giải (được thành lập theo Phụ lục V của UNCLOS).
Trên cơ sở các khuyến nghị không có giá trị ràng buộc pháp lý của Ủy ban
hòa giải, các bên tranh chấp cần đàm phán để đạt giải pháp giải quyết
tranh chấp. Nếu không đàm phán được, các bên có nghĩa vụ giải quyết
thông qua cơ quan tài phán.
Phán quyết của các cơ quan tài phán trên góp phần giải thích đúng đắn
các quy định của UNCLOS, làm rõ một số vấn đề chưa rõ ràng hoặc gây
tranh cãi, làm rõ yêu sách và hành động trái với quy định của UNCLOS.
Trong một phán quyết năm 2016, Tòa Trọng tài theo Phụ lục VII UNCLOS đã
kết luận không một cấu trúc địa lý nào tại quần đảo Trường Sa có khả
năng tạo ra vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa, các đảo của quần đảo
Trường Sa không thể cùng nhau tạo ra các vùng biển như một thực thể
thống nhất.
Phán quyết này phù hợp với điều 121 của UNCLOS, trong đó quy định tiêu
chí xác định "đảo" là vùng đất tự nhiên có nước bao bọc và luôn ở trên
mặt nước khi thuỷ triều lên. Chỉ có các đảo có khả năng duy trì điều
kiện cho con người đến ở và có đời sống kinh tế riêng mới có đầy đủ các
vùng lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm
lục địa như lãnh thổ đất liền.
Các đá không có đáp ứng hai điều kiện nêu trên thì chỉ có lãnh hải 12
hải lý, không có vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa. Các bãi cạn nửa
nổi nửa chìm nói chung không có lãnh hải riêng và do đó cũng không có
vùng đặc quyền kinh tế hay thềm lục địa. Sự có mặt của chúng không ảnh
hưởng đến việc xác định ranh giới lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế hay
thềm lục địa của quốc gia ven biển.
Theo Tiến sĩ Mai, những hành động cố tình coi UNCLOS không phải là khuôn
khổ pháp lý duy nhất và viện dẫn luật tập quán quốc tế để giải quyết
các vấn đề về biển là đi ngược lại với mục tiêu của UNCLOS, nhằm hạ thấp
giá trị của UNCLOS.
"Việt Nam cần tiếp tục nỗ lực cùng với các nước thành viên khác thúc đẩy
tôn trọng UNCLOS, đồng thời bảo vệ tính toàn vẹn và giá trị pháp lý của
khuôn khổ pháp lý toàn cầu này", Tiến sĩ Mai khẳng định.
